Αρχαίες πολιτείες της Αρκαδίας -
Περιήγηση στο χώρο και στο χρόνο

Αρχαίος Ορχομενός

Επιλογή του προγράμματος

Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, εκτός της Ελλάδας, τα αρχαιολογικά και λογοτεχνικά ευρήματα από τα αρχαία χρόνια στην Αρκαδία θα αποτελούσαν  προτεραιότητα για να γίνει η περιοχή μεγάλο ερευνητικό πεδίο για την αρχαιολογία, την ιστορία και τους συναφείς κλάδους.
Αλλά στη χώρα μας, η οποία είναι τόσο πλούσια σε εντυπωσιακούς αρχαιολογικούς χώρους, η Αρκαδία δεν είχε τη τύχη που της άξιζε.
Παρόλα αυτά, από το τέλος της δεκαετίας του '80 αυτό άρχισε να αλλάζει. Σήμερα, η έρευνα στην περιοχή μας έχει δώσει πολλά πεδία για μελέτη.
Κατά τους ιστορικούς χρόνους τρεις ήταν οι κραταιές πόλεις-κράτη της Ανατολικής Αρκαδίας. Η Τεγέα, η Μαντίνεια και ο Ορχομενός. Αυτά τα αρχαιολογικά πεδία θα αποτελέσουν και τους τόπους διεξαγωγής της προγραμμάτων μας.

Σε απόσταση 25 χλμ. περίπου βόρεια από την Τρίπολη,  εντοπίζεται  ο αρχαιολογικός χώρος του  Ορχομενού. Ο σημερινός  επισκέπτης  αντικρίζει  τον κωνικό λόφο της αρχαίας πόλης στο βάθος του κάμπου που απλώνεται βόρεια βορειοανατολικά από το πετρόκτιστο ιστορικό Λεβίδι. Το πρώτο μνημείο που συναντά σήμερα κανείς είναι το Θέατρο της αρχαίας αρκαδικής πόλης. Η θέα από το μνημείο αυτό στον κάμπο του Ορχομενού κόβει την ανάσα και αποζημιώνει  τον  επισκέπτη. Το "βουλευτήριο", ο χώρος της αρχαίας αγοράς, ο ναός της Αρτέμιδας και ο βωμός είναι τα μνημεία που συμπληρώνουν τον Αρχαιολογικό χώρο.

Περιγραφή του προγράμματος

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες Πρωτοβάθμιας (Δ', Ε' και Στ' τάξεις) και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, έχει σχεδιαστεί για ομάδες 25-30 ατόμων και υλοποιείται στον Αρχαίο Ορχομενό.

Το επίπεδο των στόχων του προγράμματος, οι προτεινόμενες εργασίες πεδίου, τα φύλλα εργασίας, τα ερωτηματολόγια κ.ά. προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία των μαθητών/τριών, την εμπειρία τους στην υλοποίηση περιβαλλοντικών προγραμμάτων και το χρόνο που μπορούν να διαθέσουν, επιπλέον της επτάωρης διδασκαλίας .

Σκοπός του προγράμματος

Σκοπός του προγράμματος είναι η κατανόηση της συμπεριφοράς του ανθρώπου σε σχέση  με το φυσικό περιβάλλον στην αρχαιότητα και η εξασφάλιση των προϋποθέσεων για την εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς στο παρόν και το μέλλον.

Επιμέρους σκοποί

Οι μαθητές και οι μαθήτριες:

• Να διερευνήσουν εάν είναι δυνατό η μελέτη και η διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς να επηρεάσει αειφορικά τις συμπεριφορές, τις στάσεις και τις αξίες μας, και με ποιον τρόπο.
  
• Να κατανοήσουν ότι το περιβάλλον, φυσικό και ανθρωπογενές, είναι αποτέλεσμα μιας εξελικτικής πορείας, με υποκείμενα δράσης τους ανθρώπους.
• Να καταστούν ικανοί, μέσα από τη γνώση του παρελθόντος, να κατανοήσουν το παρόν, να στοχαστούν για τα προβλήματά του και να προγραμματίσουν υπεύθυνα το μέλλον τους.
• Να συνειδητοποιήσουν την προσωπική και συλλογική ευθύνη για το περιβάλλον στο οποίο ζουν.
• Να αναπτύξουν θετική στάση για την ανάγκη συμμετοχής τους στο ιστορικό γίγνεσθαι.

Στόχοι του προγράμματος

Γνωστικοί (γνωστικός τομέας):

Οι μαθητές και οι μαθήτριες:

• Να γνωρίσουν το ιστορικό και αρχαιολογικό περιβάλλον της περιοχής της Αρκαδίας (τον Αρχαίο Ορχομενό)
• Να γνωρίσουν το οικοσύστημα της περιοχής της Αρχαίας Αρκαδίας από την αρχαιότητα έως σήμερα και να συνδέσουν τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά των περιοχών και τη διαχρονική εξέλιξη του χώρου.
• Να συνδέσουν τη φύση με τη λατρεία των αρχαίων Ελλήνων (δεντρολατρεία, λατρεία γυναικείων θεοτήτων, τελετές γονιμότητας).
• Να αναδείξουν τη σχέση της αρχιτεκτονικής με τη φύση του γύρω χώρου.
• Να ανακαλύψουν τρόπους διαχείρισης του νερού και άλλων φυσικών πόρων στον ευρύτερο χώρο.
• Να παρακολουθήσουν τη γένεση και την εξέλιξη μιας αρκαδικής πόλης και της επικράτειάς της (Αρχαίας Τεγέας).
• Να ερευνήσουν πώς και πόσο αλληλεπιδρούσε το φυσικό περιβάλλον στη ζωή των Αρχαίων Αρκάδων με όλα τα επίπεδα:
  - Πολιτιστικό
  - Οικονομικό
  - Κοινωνικό
  - Λατρευτικό
  - Πολιτικό
  

Δεξιοτήτων (ψυχοκινητικός τομέας):

Οι μαθητές και οι μαθήτριες:

• Να αναζητήσουν συμπεριφορές, στάσεις και συνήθειες, που να δείχνουν την εναρμόνιση των ανθρώπων της εποχής με τη φύση.
• Να βρουν τις ομοιότητες και τις διαφορές με τον σύγχρονο κόσμο.
• Να ασκηθούν στην κριτική σκέψη και στην παρατήρηση, ενώ ταυτόχρονα να κατανοήσουν και τις εικόνες ως πηγή πληροφόρησης.

Στάσεων (συναισθηματικός τομέας):

Οι μαθητές και οι μαθήτριες:

• Να μάθουν να συνεργάζονται σε ομάδες, υιοθετώντας αξίες όπως ο σεβασμός, η αλληλοβοήθεια, η δημοκρατία, η διπλωματία.
• Να εκτιμήσουν την αξία των αρχαίων μνημείων και επομένως να υιοθετήσουν μια στάση υπευθυνότητας και σεβασμού σε κάθε μορφή πολιτιστικής κληρονομιάς του παρελθόντος.
• Να εκτιμήσουν το παρελθόν ως στοιχείο της σημερινής πραγματικότητας.

Στάδια του Προγράμματος

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης ακολουθούνται τα παρακάτω στάδια:

1. Γνωριμία, δέσιμο και ενεργοποίηση της ομάδας.
2. Εργασία πεδίου στον Αρχαιολογικό Χώρο με τη βοήθεια σχετικού υλικού και δραστηριοτήτων, με θεματικούς άξονες: γεωμορφολογία, λατρεία, κοινωνία, αρχιτεκτονική, οικονομία, σύστημα διαχείρισης των φυσικών πόρων και συσχέτιση των ευρημάτων με τις παρούσες και επικρατέστερες μορφές αναπτυξιακής τακτικής.
3. Δραστηριότητες δημιουργικής έκφρασης των μαθητών, με αφετηρία τη συγκεκριμένη θεματική και εμπειρία.
4. Αξιολόγηση του προγράμματος.

Μετά την επίσκεψη στο ΚΠΕ Καστρίου, προτείνονται δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιήσουν οι μαθητές/μαθήτριες με τον/την εκπαιδευτικό στην τάξη τους, για την αποτίμηση και την ανατροφοδότηση του προγράμματος.

Ιστορική Γραμμή

Ο μυθικός ιδρυτής της πόλης ήταν ο Ορχομενός, ένας από τους 50 γιους του βασιλιά Λυκάονα της Αρκαδίας. Ο οικισμός της πρώιμης εποχής του χαλκού (3200-2000 π.Χ.) εντοπίζεται στη θέση «Καταλύματα» στις υπώρειες του λόφου της Ακρόπολης και ο μυκηναϊκός οικισμός στη θέση «Μύτικας Παλαιοπύργου» ανατολικά του Ορχομενού.

Ο Αρκαδικός Ορχομενός, ως οργανωμένη πόλη, εισήλθε ουσιαστικά στην ιστορία τη χρονική περίοδο του Τρωικού πολέμου (1193-1184 π.Χ.), όταν μαζί με πολλές Αρκαδικές πόλεις συμμετείχε στην πανελλήνια εκστρατεία κατά της Τροίας υπό την ηγεσία του βασιλιά της Τεγέας Αγαπήνορα.

Για μια 150ετία περίπου (776-628 π.Χ.) ο Ορχομενός ήταν η πρωτεύουσα της Αρκαδίας και έδρα των μετέπειτα βασιλέων της και διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο στη γενικότερη κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της ευρύτερης αρκαδικής επικράτειας. Περί αυτού μας βεβαιώνει ο Θουκυδίδης (Ε΄ 61) ότι: «ο Αρκαδικός Ορχομενός κατέστη έδρα των Αρκάδων βασιλέων με ισχυρή ακρόπολη και δυναμική επιβολή».

Γύρω στο 540-500 π.Χ. οικοδομήθηκε μεγάλος δωρικός ναός στην κάτω πόλη του Ορχομενού.

Στους Περσικούς πολέμους, ο Ορχομενός συμμετείχε με 120 οπλίτες στη μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.) και με 600 στις Πλαταιές (479 π.Χ.).

Το 418 π.Χ. στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, οι Λακεδαιμόνιοι μετέφεραν στον Ορχομενό όλους τους Αρκάδες αιχμαλώτους που ήταν σύμμαχοι των Αθηναίων. Οι Αθηναίοι όμως με τους συμμάχους τους πολιόρκησαν την πόλη, την κατέλαβαν επειδή είχε φθαρμένα τείχη και πήραν πίσω τους ομήρους.

Λόγω της αφοσίωσης προς τη Σπάρτη, οι Ορχομένιοι αντέδρασαν στη δημιουργία του Κοινού των Αρκάδων και στην ίδρυση και στον συνοικισμό της Μεγαλόπολης (371 π.Χ.).

Το 367 π.Χ. αναγκάστηκαν να προσχωρήσουν στην Αρκαδική Ομοσπονδία, φοβούμενοι την αυξημένη επιρροή των Θηβαίων στην Πελοπόννησο. Στη μάχη της Μαντίνειας (362 π.Χ.) πολέμησαν εναντίον του Επαμεινώνδα και των συμμάχων του.

Στο β’ μισό του 4ου αι. και στις αρχές του 3ου αι π.Χ. εξελίχθηκε ένα μεγάλο οικοδομικό πρόγραμμα. Κατά τη νέα οικοδομική δραστηριότητα, κατασκευάστηκε νέα οχύρωση, και οικοδομήθηκαν τα μνημεία της αγοράς, του Ιερού της Αρτέμιδος Μεσοπολίτιδος και του θεάτρου.

Κατά τον 3ο αι. π.Χ., ο Ορχομενός λόγω της αξιόλογης στρατιωτικής του δύναμης και της καίριας γεωγραφικής θέσης του διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις πολιτικές και στρατιωτικές συγκρούσεις της ταραχώδους αυτής περιόδου. Πρόκειται για μια μακρά περίοδο ανταγωνισμού μεταξύ της Αχαϊκής Συμπολιτείας των Σπαρτιατών και του βασίλειου της Μακεδονίας.

Παρατηρήσεις

1. Η ευθύνη για την ασφάλεια των παιδιών βαρύνει τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς του σχολείου.
2. Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα φορούν ίσια παπούτσια (αθλητικά ή μποτάκια) και άνετα ρούχα. Παρακαλούμε αποφύγετε τα κοντά παντελόνια, κάπρι και κολάν. Προτιμήστε jeans ή φαρδιές φόρμες.
3. Οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί βοηθούν το έργο της Π.Ο. του ΚΠΕ, επιβλέποντας την ομάδα τους.

Κατά την επίσκεψη των μαθητών/τριών, οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προσκομίσουν κατάσταση με τους αριθμούς μητρώου των μαθητών/τριών (χωριστά αγόρια-κορίτσια), με σφραγίδα και υπογραφή του/της διευθυντή/τριας.

Το έντυπο, το οποίο θα θέλαμε να συμπληρώσετε, μπορείτε να το λάβετε από το σύνδεσμο: Κατάσταση Συμμετεχόντων.
Παρακαλούμε να μας το στείλετε και πριν από την επίσκεψή σας ηλεκτρονικά, στο email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε. .

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία. Περιμένουμε με χαρά να σας υποδεχθούμε στο ΚΠΕ μας.

Αίτηση Συμμετοχής
στο Πρόγραμμα